शवयात्रा थियो त्यो ?

लामो समयसम्म बेवास्तामा परेको ब्लगमा आज बल्ल धुपधुवँर गर्ने चेष्टा गरेर यो टासो ठेल्दैछु आज।

मुलुककै अभिभावकसरहका एक कुशल राजनीतिज्ञ गिरिजाप्रसाद कोइरालाप्रति हार्दिक श्रद्धाञ्जली। आत्माको चिर शान्तिको कामनासहित नेपाली राजनीतिका युग पुरुष, राजनेता वा मृत्युपश्चात गुथाइएको पगरी 'शिखर पुरुष' गिरिजा प्रसाद कोइरालाको शव यात्राको कुरा गर्दैछु म। अधिकांश छिमेकी ब्लगहरुले पनि गिरिजाबाबुकै बिदाईको सन्दर्भमा टाँसो टासेका छन्।

सतासी वर्षको उमेरमा उनको निधन भएको कुरा विभिन्न सञ्चारमाध्यमबाट सुन्दा यो विशेष समयमा मुलुकले नेतृत्वदायी एक कुशल राजनीतिक व्यक्तित्व गुमाएको महशुश भयो। देशलाई ठूलै क्षति पुग्यो भन्ने लाग्यो। अनि हिजो एकाविहानै छापामाध्यमहरुले दिएका फिचर, स्टोरी तथा तस्बीरहरुले मनमा एक खालको भावुकता पैदा गरायो। उनको केही अवगुणको बाबजुद समग्र देशको लागि उनी गुणी नै ठहरिए। अझ उनको नेतृत्वमा चलेको पार्टीको कुरा गर्ने हो भने त उनले 'मियो'कै काम गर्दै आएका हुन्। यहाँ उनको योगदान या गुण/अवगुणको कुरा गर्ने मेरो मनसाय हैन, त्यसो गर्ने हैसियत र हुति ममा रत्तिभर नि छैन। शवयात्रामा हिड्दा महशुश गरेको कुरा मात्रै मलाई डायरी लेखेझैँ लेख्न मन लाग्यो।

मनमा एक खालको श्रद्धा र समावेदना बोकेर उनको शव यात्रामा सामेल हुन कुटीबाट बाहिरिए। र श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दै उनको शव यात्रा नियाल्दै केही घण्टा हिडे म पनि अन्य थुप्रै चिनजानकै साथी, व्यक्तिहरुसँग। जीवनमा पहिलोपल्ट म वरिष्ठ व्यक्तित्वको शब यात्रामा हिड्दै थिए। त्यसअघिका थुप्रै राष्ट्रिय तथा अर्न्तराष्ट्रिय व्यक्तित्वहरुको शवयात्रा सिर्फ टेलिभिजनमार्फत हेरेको याद छ। त्यसैले कस्तो हुँदो हो? के के हुँदो हो? भनेर उत्सुक पनि थिए। विहानैदेखि उनको शव श्रद्धाञ्जली अर्पणको लागि त्रिपुरेश्वर स्थित रंगशालामा राखिएको थियो। तीन तीन वटा लाइन, त्यसमाथि पनि एकदमै लामो भएपछि एकैचोटि शव यात्रामै मिसिने निधो गर्यौ केही साथीहरुसँग। त्यही अनुरुप सुन्धारातिर लाग्यौँ हामी। सडकैभरि शवयात्रा पर्खेर बसेका मान्छेका हूल। आकाशे पुलमाथि टनाटन मान्छेहरु। २ बजेदेखि शवयात्रा शुरु गर्ने भनिएअनुरुप हामी त्यहाँ पुग्यौँ। चहलपहल नियाल्दै शवयात्रामा मिसिन आतुर थियौँ। पर्खदा पर्खदा बल्ल बल्ल हल्लाखल्लासहित नेपाली काँग्रेसको झण्डा फहराएर मान्छेको भीड हामीतिर आयो। अव्यवस्थित र चर्को नारा जुलुससहित उनीहरु अगाडि बढ्दै गए। त्यो भीड टुंगियो। केही दुरीमा पुनः अर्को त्यस्तै भीड आयो। त्यो भीड पनि सकिएपछि बल्ल शव वाहन आएको संकेत मिल्यो। केही सुरक्षाकर्मीहरु र अलिक बढी कार्यकर्ताहरुको बिचमा घेरिएर शिखर पुरुष गिरीजाप्रसाद कोइरालाको शववाहन देखा पर्यो। शव वाहनको पछाडिपटि्ट नेपाली काँग्रेसका चर्चित नेताहरु विजय जुलुसमा निस्किए सरह सडक वरपरका मान्छेहरुलाई हात हल्लाइरहेका थिए। शव वाहन पछि-पछि पार्टीको झण्डा र विभिन्न व्यानरहरुसहितका मान्छेहरुको लामै लर्को र चर्को नारा घन्किरहेथ्यो।

शववाहन अघिका लर्कोमा पनि चर्को स्वरले नारा लाउदै थिए। शववाहन पछिका लर्कोमा पनि नाराको चर्को आवाज थियो। हामी अलि पछिल्तिरको भीडमा मिसियौँ र शवयात्रामा अघि बढ्यौँ। त्यो यात्रामा हिडिरहँदा त्यहाँको माहोलले मलाई रत्ति भर पनि लागेन कि म विशेष व्यक्तिको शव यात्रामा हिडिरहेछु। पार्टीको नारा त्यसमाथि पनि उत्सब मनाइरहेझैँ गरी कार्यकर्ताहरुको हो हल्लाले गिरिजाबाबुको शवयात्रा हैन विजय यात्रामा हिडेझैँ भान हुन्थ्यो। "गिरिजाबाबुः प्राण भन्दा प्यारो छ", "गिरिजाबाबुको अभियानः शान्ति र संविधान", "नेपाली काँग्रेसः जिन्दावाद", "गिरिजाबाबुः अमर रहून्", "गिरिजाबाबु के भन्छः संविधान ले भन्छ" जस्ता नारा निकै घन्किरहेथ्यो। ती नाराहरुको आफ्नै महत्व र स्थान होला तर शव यात्रा र ती हल्लाखल्ला, नाराबीच तालमेल मिलेझैँ लागेन मलाई। शव यात्रामा फूल चढाउने वा धुपबत्ती बालेर उनको चिर शान्तिको कामना गर्नुको सट्टा होहल्ला र नारामै वरपरका मान्छेको ध्यान केन्द्रित भएको थियो। त्यस्तो नारा र हल्लाले अन्य विधा, दल तथा स्वतन्त्र व्यक्तिहरुलाई शव यात्रामा हिड्नु भन्दा सडक किनारमै बसेर रमिते बन्नमा आफूलाई सहज महशुश भएझैँ पनि लाग्थ्यो (सायद मेरो सोचाई र बुझाई एकतर्फी मात्रै पनि हुनसक्छ। तर केही व्यक्तिहरुले ती चर्को नारा र उत्तेजनालाई पटक्कै रुचाइरहेका थिएनन्।)। यद्यपि शव यात्रुहरुको लर्को लामै थियो। र बीचबाट निस्किने र थपिने क्रम पनि उत्तिकै थियो। तर मौन रुपमा फूल, धुपबत्तीसहित शव यात्रा गरेको भए शवयात्रा साँच्चिकै शवयात्राझैँ लाग्थ्यो कि? पूरै देश शोकमा डुबेको सन्दर्भलाई क्षणक्षणमा सञ्चारमाध्यमले फुकीरहँदा, देखाइरहँदा त्यो शव यात्राको माहोल भने बेग्लै थियो। युवाहरुको जमात उत्साहित भएर चर्को नारा फलाक्दै हिड्नमै मस्त थिए।

शव यात्रीहरुलाई फूलको सट्टा पानीले छ्यापीरहेका थिए एताउताका घरहरुमा उभिएका मान्छेहरुले। कोही निथ्ररुक्क भिजेर हिडिरहेका थिए। कोही पानी नफाल्न आग्रह गर्दै हिडिरहेका थिए। कोही घरका झ्याल वा छटहरुबाटै पानी फालीदिन आग्रह गरेर पानी पिउँदै हिडिरहेका थिए। शवयात्रा पुतलीसडकबाट डिल्लीबजार लाग्दा साँझको पाँच बजीसकेको थियो। तैपनि आसपासका घरहरुबाट पानीको वर्षा रोकिएको थिएन। बाटो हिलो थियो। होली पर्वको उत्सब हो कि झैँ लाग्थ्यो। उप्रान्त देश र जनताले गुमाएको कुरा भीडलाई नियाल्दा झल्किदैनथ्यो। न त शव वाहन गाडीलाई हेर्दा नै लाग्थ्यो। शव यात्रुहरुको ठुलै भीड लागेको थियो। तैपनि शव यात्रुहरुलाई व्यवस्थित गर्ने कुनै पनि व्यवस्था गरिएको थिएन। सुरक्षाकर्मीहरु थोरै मात्रामा खटिएका थिए। शववाहन आसपास केही हदसम्म सुरक्षा प्रदान गरिए पनि अरुतिर भने अनियन्त्रित र खुला नै छाडिएको थियो। पुतलीसडक पुगेदेखि हाम्रो टोली तितरबितर भयौँ। मपनि मैतीदेवी पुगेपछि घरैमा बसेर लाइभ हेर्नु उपयुक्त हुन्छ अब भन्ठान्दै कुटीतरि लागे। तर बिडम्बना ६ बजे नै बिजुली बत्ती सुतेछ। विशिष्ठ पहिचान बोकेका एक कुशल राजनीतिज्ञको अन्त्येष्ठिको जानकारी मोबाइलमा रहेको एफएम रेडियोको माध्यमबाट सुन्दै बसे। प्रत्यक्ष हेर्न नपाएको थकथक भने छँदैनै छ यो मनमा। त्यो भीडमा सकीनसकी खिचेका केही तस्बीर हेरौँ
बागबजार हुँदै पुलतीसडकतर्फ जाँदै शवयात्रीहरु।

शव यात्रीहरु नारा लगाउँदै। बोकिएको ब्यानरमा स्वर्गीय गिरिजाप्रसादको थर नै गलत लेखिएको छ। सायद हतारमा त्यसो भएको हुनसक्छ।

स्वर्गीय गिरिजा प्रसाद कोइरालाको शववाहन।

शववाहनमाथि काँग्रेसका तीन नेताहरु उभिएर हात हल्लाउदै हल्लाउँदै वरपरका भीडसँग जोडिन खोज्दै थिए सायद।


पुतलीसडकदेखि डिल्लीबजार उकालोतर्फ जाँदै शव यात्रीहरु। जहाँ सडक भिजेको प्रष्टै देखिन्छ।